فلبیت، ایجاد لخته دروریدهای عمقی و آمبولی ریه، خطرناکترین این نوع بیماریها هستند. این مشکلات معمولاً بدون علائم مشخص اولیه رخ میدهند و یا بلافاصله پس از جراحیهایی مانند جراحیهای مفصل ران، اما میتوانند بدنبال اختلالات مزمن وریدی نیز ایجاد شوند.
ترومبوفلبیت سطحی
رگهای وریدی سه قسم هستند، وریدهای سطحی که در فضای نزدیک به پوست قرار دارند، وریدهای عمقی که در عمق پا قرار دارند و واغلب با بافت ماهیچه احاطه شده اند و وریدهای پرفوران یا ارتباطی که وریدهای سطحی را به وریدهای عمقی متصل میکنند. منظور از ترومبوفلبیت وریدهای سطحی همان لخته ای است که داخل یک ورید سطحی واریسی شده دقیقاً زیر پوست بوجود می آید و کم کم بزرگتر میشود و اغلب با التهاب ورید همراه است. قسمتی از ورید مبتلا به واریس ناگهان قرمز و دردناک و سفت میشود و حرارت آن قسمت بالا میرود. التهاب ممکن است به سمت بالا یا پایین ورید گسترش یابد. خطر آمبولی ریوی بدنبال لخته ورید سطحی خیلی کم است اما هنوز باید به آن توجه داشت. لازم است پزشک متخصص نظر دهد. لخته ورید سطحی ممکن است در ورید عمقی نیز ایجاد شود و یا حتی لخته سطحی ایجاد شده بدلیل لخته ورید عمقی و یا لخته در هر قسمت دیگری باشد. گاهی دلیل بوجود آمدن ناگهانی ترومبوفلبیت به خاطر یک آسیب کوچک است که به ورید وارد میشود، بخصوص اگر وریدهای واریسی وجود داشته باشند.
اغلب پروسه درمان ترومبوفلبیت ورید سطحی به این صورت خواهد بود، پوشیدن جوراب طبی سیگواریس با فشار ۲۰ تا ۳۰ میلیمترجیوه و مصرف داروهای ضد التهاب موضعی. همچنین ممکن است بیمار به تشخیص پزشک مورد جراحی قرار گرفته، رگ مشکل دار به یکی از روشهای جراحی، از پای بیمار خارج شود.
لخته در ورید عمقی – DVT
در این بیماری لخته در یکی از وریدهای عمقی اندام تحتانی بوجود میاید DVT. لختۀ بوجود آمده میتواند از داخل به قسمتی از دیوارۀ ورید بچسبد و یا در داخل رگ شناور باشد. عوامل زیر در تشکیل لخته در ورید عمقی مؤثرند.
- تغییر در جریان خون
- تغییر در اجزای سازندۀ خون
- آسیب و اشکال در لایه های درونی رگ ها
تغییر در سرعت حرکت جریان خون ممکن است بدنبال بی تحرکی بیمار بدلیل بستری بودن برای مدت طولانی، داخل گچ بودن پا، مسافرتهای طولانی با هواپیما، ماشین و یا قطار بوجود آید. تغییر کردن اجزای تشکیل دهندۀ خون میتواند بدنبال استفاده از داروهای هورمونی، سیگار کشیدن و یا انواع سرطانها باشد. پس از هر نوع ضربه و آسیب، ممکن است لایه های مختلف دیوارۀ وریدی دچار مشکل شوند (مانند تروما، بیماریهای التهابی و سرطان). برای افراد مسن و پیر ریسک ابتلا به DVT بیشتر است. هرچند DVT میتواند برای هر کسی اتفاق بیفتد حتی شخصی که هیچ گونه سابقه یا احتمال این ضایعه را نداشته باشد.
شایعترین نشانه های DVT عبارتند از:
- درد بسیار شدید در ماهیچۀ ساق پا
- سفت شدن ماهیچۀ ساق
- ورم دردناک مچ که میتواند تا زانو و گاهی تا ران گسترش یابد.
- حرارت بالای پوست ناحیه که به تماس محسوس است.
درد ماهیچۀ ساق پا ممکن است راه رفتن را با اشکال مواجه کند. احساس گرما و حرارت و قرمز یا کبود شدن جزئی پوست ناحیه نیز ممکن است بوجود آید. بنابراین، متأسفانه نزدیک به ۵۰% بیماران مبتلا به DVT واقعاً نشانه یا علامت خیلی مشخصی که بخواهند بصورت اورژانسی به آن رسیدگی کنند، ندارند.
اگر علائم بالا پیش آمد هر چه سریعتر باید به پزشک مراجعه شود و تشخیص قطعی با سونوگرافی داپلر که بدون درد و خطر است صورت میگیرد. ممکن است آزمایش خون هم برای اندازه گیری D-dimer های خون توصیه شود که نشانه ای از وجود لختۀ اخیر است. تشخیص و درمان مناسب و به موقع ازبسیاری آسیبها و اختلالات آتی جلوگیری میکند.
درمان لخته وریدهای عمقی، دریافت داروهای آنتی کواگولان و پوشیدن جوراب واریس سیگواریس با درجه ۳۰ تا ۴۰ میلیمتر جیوه است. جوراب واریس استاندارد به سرعت علائم را برطرف کرده و بیمار با پوشیدن آن به زندگی عادی و روزمره خود برمیگردد.
ممکن است نیاز باشد استفاده از دارو و پوشیدن جوراب تا چندین هفته و یا چندین ماه ادامه یابد. خطر اصلی بتلا به DVT این است که لخته حرکت کرده در مسیر جریان خون قرار گرفته و در نهایت به ریه برسد و آمبولی ریه ایجاد شود. اما در صورت شروع درمانهای به موقع فوق الذکر، که سرپایی هم هستند و نیاز به بستری شدن بیمار ندارد، این احتمال بسیار کاهش میابد.
آمبولی ریه
PE یا آمبولی ریه زمانی اتفاق میفتد که لخته و یا قسمتی از آن از دیواره وریدهای عمقی جدا شده و خود را به عروق خونی ریه ها در شش ها برساند. بیشتر بیماران مبتلا به DVT، یک آمبولی ریوی تشخیص داده نشده دارند. خطرناکترین اثر DVT آمبولی ریه است چرا که میتواند کشنده باشد.
علائم آمبولی ریه، درد شدید در ناحیه سینه (که با دم و بازدم تشدید میشود)، بیقراری، بالا نیامدن نفس، وجود خون در خلطها، کاهش فشار خون محسوس وافزایش و سریع تر شدن ضربان قلب هستند. از آنجاییکه برخی بیماریهای دیگر نیز ممکن است علائمی مشابه داشته باشند، ممکن است آمبولی ریه در وهلۀ اول تشخیص داده نشود. برای تشخیص دقیق آزمایشات محدودی وجود دارد مانند اسکن سینه و وشش ها.
در بروز و مشاهده چنین علائمی، قبل از هر چیز باید سرعت عمل داشت. درمان: مصرف داروهای آنتی کواگولان.
آمبولی ریه در بیشتر بیماران درمان میشود. اما زمان تشخیص و درمان بسیار مهم است و متأسفانه سالیانه بیش از ۲۰۰.۰۰۰ نفر در آمریکا و بیش از ۱۵.۰۰۰ نفر در فرانسه به این دلیل جان خود را از دست میدهند.
سندروم پست ترومبوتیک (PTS)
یک سوم بیماران مبتلا به DVT، دچار اختلالات و نارحتیهای مزمن وریدی میشوند که به آن سندروم پست ترومبوتیک به معنی مشکلات و وناراحتیهای مزمن وریدی که پس از ایجاد لخته بوجود میایند گفته میشود. در این صورت بیمار احساس درد مزمن، ورم و تغییر رنگ پوست در پای خود دارد، همچنین ممکن است بدنبال آسیبی که لخته به ساختار ورید و دریچه های وریدی وارد کرده باشد، بیمار دچار زخم واریس گردد. احتمال تشکیل لخته ای دیگر نیز تشدید میشود اگر شخصی قبلاً سابقه لخته داشته باشد. اثرات این سندروم بسیار مزمن است و برای مدتی طولانی همراه بیمار خواهد بود بطوریکه به مرور از کیفیت مطلوب زندگی وی میکاهد.
اساس درمان و پیشگیری از این سندروم پوشیدن جوراب واریس است. نیمی از بیماران مبتلا به DVT در حقیقت بطور کامل درمان نمیشوند. آسیب و شوکی که لخته به وریدها وارد کرده باعث شده که دریچه های وریدی، که در برگشت خون در وریدها به سمت قلب نقش اساسی دارند، بطور غیر قابل جبرانی کارآیی خود را از دست بدهند. در نتیجه، اثرات بعدی مثل احساس درد و سنگینی در پاها، ورم و تغییرات پوستی پا بطور اجتناب ناپذیری بوجود میایند. بروز این علائم و شکایتهای ناشی از آنها با پوشیدن جوراب واریس استاندارد بطور قابل ملاحظه ای کاهش میابد.
خونریزی واریسی
خونریزی خودبخودی و یا بدنبال ضربه در وریدهای واریسی میتواند بطور قابل توجه موجب از دست دادن خون شود. این مسئله در بیماران مبتلا به واریس وریدهای سطحی، یا واریسهای داخل جلدی و یا زخم واریس دیده میشود. اگر به موقع و سریع درمان نشود میتواند یک ضایعۀ جدی محسوب شود. اگر بیمار در حالت ایستاده قرار گیرد ممکن است دچار خونریزی شدید گردد. برای بند آمدن خونریزی، پا را بالاتر از سطح قلب نگه دارید و محل خونریزی را با انگشت نگه داشته و بطور ثابت فشار دهید. از شریان بند استفاده نکنید. خونریزی پس از چند دقیقه متوقف میشود. سپس با یک بانداژ نرم روی محل زخم را ببندید و برای دریافت مناسبترین درمان به پزشک متخصص خود رجوع کنید.